Ukoliko do sada niste posetili Banat i područje Đerdapske klisure, trebali biste svakako da ga ih stavite na svoju listu. Raznovrsno, spektakularno područje, puno života i raznolikosti, dramatične lepote, nesvakidašnje. Sa submediteranskom klimom, biodiverzitet na obe obale Dunava obuhvata desetine, pa i stotine vrsta životinja i biljaka, od kojih su mnoge endemične, što znači da se mogu naći samo ovde. Od posebnog značaja su i slepi miševi u rumunsko-srpskoj oblasti Đerdapske klisure i Banata. Postoji veliki broj pećina i građevina od kontinentalnog značaja, sa kolonijama od više stotina ili hiljada jedinki strogo zaštićenih vrsta slepih miševa. Od 32 vrste slepih miševa koje su potvrđene u Rumuniji, najmanje 29 je takođe zabeleženo u oblasti Banata i Đerdapa. Od 31 vrste slepih miševa koje su do sada zabeležene u Srbiji, prisustvo najmanje 26 je zabeleženo na području Đerdapske klisure, odnosno u Nacionalnom parku „Đerdap“ i Geoparku „Đerdap“.
Štaviše, između pet nacionalnih i parkova prirode u rumunskom delu Banata (NP Semenic – Cheile Carașului, NP Cheile Nerei – Beușnița, NP Porțile de Fier, NP Domogled – Valea Cernei i Geopark plato Mehedinca), i Nacionalnog parka Đerdap u Srbiji, odvija se migriranje slepih miševa. Na njihovo kretanje ne utiču tradicionalne granice između država, kao ni Dunav. Tako slepi miševi sa severa Srbije stižu u pećine rumunskog Banata da provedu zimski period, na hibernaciju, i migriraju nazad u Srbiju da bi tokom letnjeg perioda formirali porodiljske kolonije. Ovakve migracije potvrđene su nalazima slepih miševa sa srpskim prstenovima u Rumuniji, počevši od 2014 godine.
S obzirom na to da slepi miševi zanemaruju tradicionalne državne granice, postaje jasno da i očuvanje ovih kolonija od kontinentalnog značaja treba da zanemari ove granice, i da bude zasnovano na zajedničkim naporima. Hibernacijska kolonija slepih miševa u Rumuniji nema adekvatnu zaštitu ako nije zaštićena porodiljska kolonija u Srbiji, odakle migriraju slepi miševi. I obrnuto: porodiljske kolonije u Srbiji su ugrožene, ako jedinke iz rumunskih hibernacijskih kolonija budu uznemirivane. Projekat „Prekogranična zaštita potkovičara u rumunsko-srpskoj regiji Đerdapske klisure“, koji se realizuje od 2020-2023, i finansiran je od strane Conservation Leadership Programme, ima za cilj da postigne ovu prekograničnu zaštitu.
Rumunsko-srpski region Banata je izuzetan kao celina, ali isto se može reći i za svaki nacionalni i park prirode u ovoj oblasti. Stoga vam u nastavku predstavljamo najzanimljivije detalje o slepim miševima ovih zaštićenih područja.
Otkrijte slepe miševe Đerdapske klisure jednim klikom na mapu ispod:
Slepi miševi Parka prirode Porțile de Fier (Rumunija)
Od svih zaštićenih područja rumunskog Banata, Park prirode Porțile de Fier je najprisnije vezan za tok Dunava. Već od Baziaša, gde Dunav postaje granica između Rumunije i Srbije, pa do Drobeta-Turnu Severina, park prirode prati tok Dunava u dužini od preko 130 km i tako postaje jedno od najvećih zaštićenih područja u Rumuniji. U isto vreme je i jedno od najspektakularnijih i (bio)raznolikih područja zemlje.
Park prirode nudi čitav spektar skloništa i staništa za slepe miševe. Ovde možemo naći pećine sa prostranim ili teško dostupnim halama, turističke pećine koje godišnje posećuje hiljade turista, napuštena rudarska područja (sa rudničkim galerijama i zgradama pogodnim za slepe miševe), stare listopadne šume, mešovite šume i livade. Sama ostrva na Dunavu su idealna za slepe miševe, na primer ostrvo Ostrov na Moldova Noua, ostrvo Calinovat prema Baziašu ili ostrvo Simian nizvodno od Drobeta-Turnu Severina. U močvarnim predelima parka, na primer u delti Nere ili na unutrašnjim jezerima ostrva Ostrov, ali i na obalama Dunava, možete posmatrati mahnito letenje slepih miševa, kako love i jedu hiljade insekata tokom noći, tokom toplijeg perioda godine.
Na osnovu istraživanja slepih miševa u poslednjih 10 godina, uključujući i ona u okviru trenutnog projekta i međunarodnog projekta Dare2Connect, možemo reći da Park prirode Porțile de Fier ima jednu od najraznovrsnijih fauna slepih miševa u Rumuniji, sa najmanje 23 identifikovane vrste slepih miševa do sada (od 32 u Rumuniji). Ovde nalazimo sve vrste kolonija: velike hibernacijske kolonije tokom zime, porodiljske kolonije sa hiljadama slepih miševa tokom leta, ali i prelazne/migracijske kolonije tokom prolećnog i jesenjeg perioda. Ali raznolikost parka Porțile de Fier oslikava se ne samo kroz broj vrsta slepih miševa, već i kroz prisustvo vrsta tipičnih za dobro definisana staništa.
Poznate su kolonije koje formiraju isključivo pećinske vrste (= formiraju kolonije samo u podzemnim skloništima), na primer evropskog dugokrilaša (Miniopterus schreibersii), dugoprstog večernjaka (Myotis capaccinii) ili južnog potkovičara (Rhinolophus blasii). Evropski širokoušan (Barbastella barbastellus) i riđi večernjak (Myotis emarginatus) su vrste koje vole da love u starim šumama visoke prirodne vrednosti. Zahvaljujući prisustvu Dunava, jezera i močvara, u parku su prisutne sve tri vrste slepih miševa povezane sa vodenim staništima: barski večernjak (Myotis dasycneme), vodeni večernjak (Myotis daubentonii) i dugoprsti večernjak (Myotis capaccinii). Neke od najvećih kolonija običnog noćnika (Nyctalus noctula) i običnog slepog mišića (Pipistrellus pipistrellus) u Rumuniji hiberniraju u pećini Gura Ponicovei, pri čemu drugopomenuta vrsta formira koloniju od preko 4.000 slepih miševa.
Čak i naselja unutar parka nude dobre uslove za slepe miševe. Trenutno najmanje 4 zgrade u ovoj oblasti (uključujući 2 napuštene zgrade) pružaju utočište porodiljskim kolonijama tokom leta. U potkrovlju Srpske pravoslavne crkve u Divici nalazi se kolonija od 400-500 jedinki evropskog velikog večernjaka (Myotis myotis) i južnog velikog večernjaka (Myotis blythii). Katolička crkva u Eibenthalu ima malu koloniju (20-25 jedinki) evropskog smeđeg dugoušana (Plecotus auritus).
Sa stanovišta prekogranične migracije između Srbije i Rumunije, već su nam poznate 2 lokacije unutar Parka prirode Porțile de Fier na kojima smo uočili jedinke sa srpskim prstenovima. Ovi primerci su primećeni u svim godišnjim dobima životnog ciklusa slepih miševa: tokom zime / hibernacije, tokom leta / porodiljske kolonije, kao i tokom perioda migracije u proleće i jesen. Time područje Parka prirode Porțile de Fier postaje značajno ne samo sa stanovišta stalnih populacija slepih miševa, već i za slepe miševe koji migriraju iz Srbije.
Na osnovu uočenog diverziteta, prisustva kolonija sa hiljadama slepih miševa, kao i primeraka prstenovanih slepih miševa iz Srbije, bez sumnje se može reći da je Park prirode Porțile de Fier od kontinentalnog značaja za slepe miševe, a očuvanje skloništa (pećine, galerije rudnika, zgrade) i staništa (šume, vodene površine, pašnjaci, livade) su od suštinskog značaja.
Sa izuzetkom pećine Veterani, koja je uređena za turističke posete, u ostale pećine parka Porțile de Fier moguće je ući na osnovu dozvole SHC-a i odobrenja parka. Radi zaštite kolonija slepih miševa u parku, preporučuje se izbegavanje poseta pećina sa hibernacijskim kolonijama tokom zime (decembar – mart), kao i pećina sa porodiljskim kolonijama tokom leta (jun – jul). Slično, radi zaštite kolonija slepih miševa u građevinama, preporučuje se njihovo renoviranje samo van perioda maj-avgust, uz očuvanje postojećih elemenata (prilazni putevi, prozori i sl.).
Slepi miševi Geoparka Đerdap (Srbija)
Nema toga ko se nekad vozio đerdapskom magistralom a da makar na sekund nije pomislio da se teleportovao negde u primorje. Đerdapska klisura, ili klisura Gvozdena vrata/Gvozdena kapija, sa dužinom od preko 100 km predstavlja najdužu klisuru koju je probila reka u Evropi. Dunav je na jednom mestu toliko uzak da se klisura sa svojim strmim strana približava na svega 150 m distance između Rumunije i Srbije. Na drugom mestu je pak toliko širok da pomislite kako ste u nekom morskom zalivu. U delovima klisure postoje i džinovski “lonci” sa više od 80 m dubine, što predstavlja jednu od najvećih rečnih dubina na planeti.
Upravo zbog toga što je Dunav u Đerdapskoj klisuri tako impresivan, njegovo okruženje od Golupca do Karataša na desnoj obali Dunava, 1974. godine proglašeno je za nacionalni park, najveći u Srbiji – Nacionalni park Đerdap. Dodatno, jula meseca 2020. godine proglašen je Geopark Đerdap, pridružujući se tako UNESCO globalnoj mreži geoparkova. Zaštićeno područje geoparka obuhvata u potpunosti terioriju nacionalnog parka i proširuje je za još 692 km2. Specifična geomorfologija terena, povoljna klima ublažena velikom vodenom masom Dunava i složena mreža klisura, kanjona i dubokih zaliva, uslovili su da ovaj prostor postane svojevrstan rezervat tercijalne flore, vegetacije i faune.
Na prostoru nacionalnog parka opstaje preko 1100 biljnih vrsta i podvrsta, kao i veliko bogatstvo životinjskog sveta. Područje Đerdapa obiluje veoma dobro očuvanim staništima: šumskim i vlažnim, pašnjacima, kamenjarima i stenama. Ona pružaju povoljne uslove za život slepim miševima, kao i veliki broj pogodnih skloništa za njihove kolonije – krečnjačkih i drugih podzemnih struktura, šupljeg drveća, te različitih ljudskih građevina.
Prvi zapisi o proučavanju slepih miševa Đerdapa potiču iz 1946. godine, iz starog grada u blizini golubačke tvrđave, a prate ih istraživanja iz perioda od 1965. do 1970. godine, pre izgradnje brane i potapanja Đerdapskog jezera. Nakon toga, sporadična istraživanja se odvijaju 1996. i 2005. godine, a zatim je sistematična inventarizacija sprovedena u Nacionalnom parku Đerdap, koja je uključila 48 pećina, nekoliko rudnika i zgrada.
Od ukupno 31 vrste slepih miševa prisutnih u Srbiji, na teritoriji parka je do sada potvrđeno prisustvo 23 vrste. Tokom terenskih istraživanja u sklopu CLP projekta, 2020-2022. godine, obišli smo mnoge podzemne objekte na tom području i potvrdili prisustvo porodiljskih kolonija, kao i tranzitornih i hibernacijskih kolonija više vrsta slepih miševa. Na nekoliko lokaliteta fauna slepih miševa nikada ranije nije bila istraživana.
Tokom projekta, identifikovali smo nekoliko pećina od velikog značaja za očuvanje populacija slepih miševa Đerdapa. Jedna takva je i pećina Gradašnica, u kojoj postoje porodiljske kolonije vrsta Rhinolophus ferrumequinum, Rhinolophus euryale, Myotis capaccinii i Miniopterus schreibersii. Ova pećina takođe je hibernacijsko sklonište za vrste Rhinolophus euryale, Rhinolophus hipposideros i Nyctalus noctula. Pored nje, još najmanje četiri pećine su se pokazale kao značajna skloništa za hibernaciju, za vrste Rhinolophus ferrumequinum (50-500 jedinki), Rhinolophus euryale (sa najvećom hibernacijskom kolonijom na prostoru Geoparka Đerdap, koja broji oko 1600 jedinki), Miniopterus schreibersii (oko 500 jedinki), i Rhinolophus hipposideros (oko 500 jedinki). Jedan objekat se pokazao kao izuzetno značajan kao prelazno sklonište tokom prolećne migracije vrste Rhinolophus euryale (oko 300 jedinki).
Velike porodiljske kolonije se u letnjem periodu formiraju u najmanje tri pećine na teritoriji Geoparka Đerdap. Jedan lokalitet je dom kolonije od oko 3000 jedinki vrste Miniopterus schreibersii, dok drugi predstavlja porodiljsku koloniju tri vrste (Myotis myotis, Myotis blythii, Miniopterus schreibersii) od oko 3000 jeidnki. Treća je dom za oko 2000 jedinki srednjih potkovičara iz roda Rhinolophus i oko 700 jedinki vrste Rhinolophus ferrumequinum. Barem dve pećine su se pokazale kao izuzetno značajna prelazna skloništa tokom jesenjih migracija, ispred kojih se događa rojenje (udvaranje i parenje slepih miševa) za vrste poput: Rhinolophus ferrumequinum, Eptesicus serotinus, Myotis bechsteinii, Myotis alcathoe, Myotis myotis i Miniopterus schreibersii.
Zahvaljujući prstenovanju slepih miševa u Srbiji, te njihovim kasnijim kontrolnim nalazima, potvrđeno je da nekoliko vrsta slepih miševa relativno često prelazi u Rumuniju i vraća se nazad. Sve veći broj jedinki prstenovanih u Srbiji (na primer vrste Rhinolophus ferrumequinum, Myotis myotis, Myotis blythii i Mi. schreibersii) biva pronađen u različitim pećinama banatske regije u Rumuniji. Pronađeni su ili tokom zime na hibernaciji, ili na lokacijama koje koriste prelazne/migratorne kolonije tokom proleća i jeseni. S toga, jasno je da državne granice ne znače mnogo letećim organizmima kakvi su slepi miševi, te postaje izuzetno važno uspostaviti prekogranične mere zaštite vrsta, koje bi pokrivale ceo migratorni areal ovih vrsta i njihovih kolonija.
Za odobrenje ulaza u pećine ovog područja, kontaktirajte Nacionalni park Djerdap, ili Turističku organizaciju opštine Majdanpek. Gorenavedeni tekst se poziva na detalje objavljene u sledećim studijama:
- Budinski I., Pejić B., Bogosavljević J. (2021): Zimski monitoring slepih miševa na području NP Đerdap. Bat winter monitoring at the territory of Đerdap National Park in 2021. Drugi susreti ljubitelja šišmiša, 23.april 2021. Sarajevo, Bosna i Hercegovina. Knjiga sažetaka pp. 52‒
- Ćalić J. (2015): Speleološki objekti nacionalnog parka Đerdap. JP Nacionalni park Đerdap, Donji Milanovac. 200 pp.
- Grubač B., Milovanović Z. (2012): Slepi miševi Đerdapa. JP Nacionalni park Đerdap, Zavod za zaštitu prirode Srbije, Veterinarski specijalistički institut Kraljevo. Donji
Milanovac – Beograd. 113 pp. - Mirić Đ. (1981): Sastav teriofaune Đerdapa pre stvaranja akumulacionog jezera. Biosistematika 7(1): 81‒94.
- Paunović M. (2018): Slepi miševi. U: Stanković D., M. Paunović, M. Raković (ur.) Atlas migratornih ptica i slepih miševa Srbije. Ministarstvo zaštite životne sredine Republike Srbije, Ministarstvo kulture i informisanja Republike Srbije, Prirodnjački muzej u Beogradu. Posebna izdanja 46: 457‒
- Paunović M., Karapandža B., Budinski I., Stamenković S. (2020): Fauna slepih miševa (Mammalia: Chiroptera) Srbije. Srpska akademija nauka i umetnosti, posebna izdanja. Beograd. Posebna izdanja DCKSCIII, Odeljenje za hemijske i biološke nauke Knjiga 13, 601 pp.
- Pejić B, Bogosavljević J. (2022): Istraživanje slepih miševa nacionalnog parka Đerdap (Srbija), jesen 2021/Bat survey in Djerdap National Park (Serbia), autumn 2021. Hypsugo Glasnik za istraživanje šišmiša Balkana/Journal of Bat Research in the Balkans 6(2): 19-29 pp.
- Petrov B.M., Lindtener V. (1946): Golubac. Ekskurzija br. od2-VII. do 4.VII.1946g. Beleška sa terena, Arhiva Prirodnjačkog muzeja u Beogradu.
Slepi miševi Nacionalnog parka Cheile Nerei – Beușnița (Rumunija)
Poznat po svojim spektakularnim vodopadima kao što su Beușnița, Cârșa ili Șușara, kao i po spektakularnim kraškim formacijama kao što su jezera Dracului i Ochiul Beiului, nacionalni park preseca reka Nera, formirajući najduže klisure u Rumuniji, sa oko 25 km dužine. Kraški pejzaž upotpunjuju strmi stenoviti predeli, livade i pašnjaci, kao i prašume. Na osnovu ovog poslednjeg aspekta, netaknutih prašuma, park se ističe uključivanjem površine od preko 4.000 hektara UNESCO listu svetske baštine devičanskih bukovih šuma Karpata i Evrope. Izvanredna prirodna vrednost nacionalnog parka proizilazi i iz otežanog pristupa određenim područjima, što s jedne strane omogućava postojanje staništa bez značajnijih uznemiravanja za slepe miševe (u pećinama koje su teško dostupne ili potpuno nedostupne), a sa druge strane ukazuje na visok potencijal za postojanje velikih kolonija slepih miševa, koje još uvek nisu otkrivene.
U poslednjih 10 godina, uključujući i aktivnosti u okviru trenutnog projekta i monitoringa od strane volontera CBRC-a, u parku je identifikovano najmanje 19 vrsta slepih miševa, među kojima su i strogo pećinske vrste (koje formiraju kolonije samo u podzemnim skloništima) i tipične šumske vrste. Ali ovi podaci potiču samo iz dela parka, tako da smo uvereni da se populacija slepih miševa u parku zapravo sastoji od mnogo više vrsta. Desetine podzemnih lokacija još uvek nisu proverene. Najveća poznata kolonija u oblasti parka broji preko 1.700 jedinki, i najmanje 8 vrsta tokom hibernacije, a nalazi se u jami Pauleaska.
Značajne kolonije se takođe nalaze na ivici nacionalnog parka, na primer u napuštenim zgradama ili rudničkim oknima. Jedinke iz ovih kolonija svakako se hrane u staništima unutar nacionalnog parka. U jednom od slučajeva, to je jedna od najvećih i najraznovrsnijih porodiljskih kolonija u Rumuniji, smeštena u napuštenoj zgradi, sa preko 700 jedinki velikog potkovičara (Rhinolophus ferrumequinum), sredozemnog potkovičara (Rhinolophus euryale) i riđeg večernjaka (Myotis emarginatus).
Najmanje tri podzemna nalazišta unutar i na granicama parka mogu se smatrati pećinama od kontinentalnog značaja zbog prisustva nekoliko hiljada jedinki evropskog velikog večernjaka (Myotis myotis), južnog velikog večernjaka (Myotis blythii) i preko 500 jedinki velikog potkovičara (Rhinolophus ferrumequinum). U dva podzemna skloništa u parku i u jednoj napuštenoj građevini, zabeleženo je nekoliko primeraka velikog potkovičara koji su nosili prstenove iz Srbije. Podzemna skloništa bila su dom hibernacijskim kolonijama, a prstenovane jedinke iz zgrade bile su deo porodiljske kolonije. Tako da, kao i u slučaju lokaliteta u Parku prirode Porțile de Fier, slepi miševi iz Srbije dolaze u ovo područje da bi neometano prezimili u pećinama parka, ali po svemu sudeći i da bi formirali porodiljske kolonije.
U pećine Nacionalnog parka Cheile Nerei – Beușnița moguće je ući na osnovu ovlašćenja SHC-a i odobrenja parka. Radi zaštite kolonija slepih miševa u parku, preporučuje se izbegavanje pećina sa hibernacijskim kolonijama tokom zime (decembar – mart), kao i pećina sa porodiljskim kolonijama tokom leta (jun – jul). Slično, radi zaštite kolonija slepih miševa u građevinama, preporučuje se njihovo renoviranje samo van perioda maj-avgust, uz očuvanje postojećih elemenata (prilazni putevi, prozori i sl.).
Slepi miševi Nacionalnog parka Semenic – Cheile Carașului (Rumunija)
Područje parka obuhvata nekoliko rezervata prirode od posebnog značaja. Jedan izuzetan primer je šuma Izvoarele Nerei, koja se prostire na preko 5.000 ha, sa bukovim stablima starim preko 350-400 godina, i spada među najveće netaknute šume Evrope. Šuma Izvoarele Nerei je svrstana u UNESCO listu svetske baštine devičanskih bukovih šuma Karpata i Evrope. Rezervat Cheile Caraşului je podjednako impresivan, kako zbog svojih 19 km dužine, tako i zbog velikog broja pećina, preko 500. Rezervati pećina Comarnic i Buhui pećina, ili Cheile Gârliștei su samo neke od prirodnih atrakcija parka.
U svoj raznolikosti prirodnih staništa koje nudi ovo područje, nije iznenađujuće što je tokom ovog projekta, kao i drugih projekata realizovanih od strane CBRC-a, zabeleženo prisustvo najmanje 22 vrste slepih miševa od 32 prisutne u Rumuniji. Međutim, sigurno još uvek ne znamo sve vrste slepih miševa u parku, kao ni kolonije u desetinama, pa možda i stotinama dosada neproverenih pećina. Ono što je sigurno: pećine parka su dom najvećih kolonija nekih rumunskih vrsta slepih miševa, pa su stoga od kontinentalnog značaja.
Pećina Buhui, osim što je idealno sklonište za kolonije najmanje sedam vrsta slepih miševa, predstavlja i sklonište za najveću koloniju velikog potkovičara (Rhinolophus ferrumequinum) u Rumuniji sa preko 1.700 jedinki. Sa tako mnogo jedinki, kolonija ove vrste u pećini Buhui je takođe jedna od najvećih u Evropi. Ovde je takođe pronađena i najveća hibernacijska populacija evropskog širokoušana (Barbastella barbastellus) u Rumuniji, sa 400-500 jedinki. Ova vrsta je tipična za stare i očuvane šume, i koristi prirodne duplje u drveću veći deo godine, a pećinama pribegava samo kada su temperature preniske. Pećina Buhui je takođe dom nacionalno značajnih kolonija dugoprstog večernjaka (Myotis capaccinii), evropskog velikog večernjaka (Myotis myotis), južnog velikog večernjaka (Myotis blythii) i evropskog dugokrilaša (Miniopterus schreibersii). Sve u svemu, pećina Buhui je mesto od kontinentalnog značaja za očuvanje slepih miševa.
Slično tome, pećinu Comarnic nastanjuje jedna od najvećih kolonija velikog potkovičara (Rhinolophus ferrumequinum) u Rumuniji, sa preko 1.200 jedinki, drugu po veličini koloniju posle pećine Buhui. Izuzetno je što se u jednom nacionalnom parku nalaze dve najveće kolonije te vrste u Rumuniji. Iako je trenutno poznata samo jedna porodiljska kolonija na području parka (u klisuri Garlištej), među stotinama pećina parka sigurno ima mnogo više takvih lokaliteta u kojima se nalazi ovaj vitalni element u životnom ciklusu slepih miševa: kolonije ženki i mladunaca.
Tokom tekućeg projekta zabeležili smo slepe miševe sa srpskim prstenovima u četiri pećine na području nacionalnog parka. Većina jedinki, više od 10, zabeležena je u pećini Buhui. Celo područje nacionalnog parka je glavno mesto za hibernaciju nekih slepih miševa iz Srbije, a istovremeno je i najsevernije područje Banata gde znamo da slepi miševi iz Srbije dolaze. U isto vreme, prostrane šume pružaju idealna staništa za vrste koje su blisko povezane sa ovom vrstom staništa. Očuvanje celokupne mreže staništa (šume, pećine, jezera, reke, itd.) je od suštinskog značaja, ako želimo da ove kontinentalno važne populacije slepih miševa opstanu na području parka.
U pećine Nacionalnog parka Semenic – Cheile Carașului moguće je ući uz ovlašćenja SHC-a i odobrenja od strane parka. Radi zaštite kolonija slepih miševa u parku, preporučuje se izbegavanje poseta pećinama sa hibernacijskim kolonijama tokom zime (decembar – mart), kao i pećinama sa porodiljskim kolonijama tokom leta (jun – jul). Slično, radi zaštite kolonija slepih miševa u građevinama, preporučuje se njihovo renoviranje samo van perioda maj-avgust, uz očuvanje postojećih elemenata (prilazni putevi, prozori i sl.).
Slepi miševi Nacionalnog parka Domogled – Valea Cernei (Rumunija)
Sa preko 60.000 hektara, Nacionalni park Domogled – Valea Cernei je najveći nacionalni park u Rumuniji. Područje je poznato po kombinaciji submediteranske klime sa planinskim pašnjacima, kraškim područjima, termalnim izvorima i prostranim šumama, što rezultira izuzetnom raznolikošću staništa i vrsta. Među više od 1.100 biljnih vrsta na ovom području nalaze se na desetine endemičnih vrsta, kao i životinjske vrste. Više od 75% površine parka je pokriveno listopadnim šumama, uključujući tri područja ukupne površine preko 9.000 hektara koje su svrstane u UNESCO listu svetske baštine devičanskih bukovih šuma Karpata i Evrope.
Pored velikog diverziteta staništa i vrsta, Nacionalni park Domogled – Valea Cernei je i područje sa najvećim poznatim diverzitetom vrsta slepih miševa na teritoriji Banata i Đerdapa. Najmanje 25 vrsta slepih miševa od 32 u Rumuniji identifikovano je tokom ovog i ranijih CBRC projekata. Područje parka je ujedno i jedino u Rumuniji sa potvrđenim prisustvom svih pet evropskih vrsta potkovičara (vrste iz roda Rhinolophus).
Brojne pećine predstavljaju idealno sklonište za kolonije slepih miševa od evropskog i nacionalnog značaja. Tik uz parking hotela Roman nalazi se pećina Despicatura, koja je jedino poznato porodiljsko sklonište malog potkovača (Rhinolophus hipposideros) u oblasti Đerdapa i Banata. U okviru trenutnog projekta je zamenjena kapija na ulazu u pećinu zbog bolje zaštite porodiljske kolonije ove vrste. Pećina Pecenișca i jama Adam, osim što predstavljaju skloništa stotinama jedinki slepih miševa, predstavljaju jedina skloništa u Rumuniji u kojima je potvrđeno prisustvo svih pet evropskih vrsta potkovičara (vrste iz roda Rhinolophus).
Najveća do sada poznata hibernacijska kolonija u Nacionalnom parku Domogled – Valea Cernei se nalazi u pećini Șălitrari, i sa preko 7000 hibernirajućih jedinki je proglašena skloništem od kontinentalnog značaja. U ovoj pećini smo pronašli ogromnu koloniju običnog slepog mišića (Pipistrellus pipistrellus) sa više od 4000 jedinki, i koloniju sa više od 1700 jedinki srednjih potkovičara (Rhinolophus euryale i Rhinolophus blasii). Naša istraživanja pećine Șălitrari su uveliko pomogli članovi speleološkog kluba Prusik iz Temišvara kojima dugujemo veliku zahvalnost. Kolonija srednjih potkovičara (Rhinolophus euryale i Rhinolophus blasii) u pećini Klošani je tokom prethodnih godina pretrpela veliki pad brojnosti, sa oko 1500 na svega 250-300 jedinki, što ukazuje na veliku potrebu za merama zaštite ove strogo zaštićene pećine.
Za vreme trajanja ovog projekta nismo pronašli markirane slepe miševe sa prstenovima iz Srbije u kolonijama u ovom nacionalnom parku. Međutim, imajući u vidu brojnost pećina (više od 800), udaljenost koju slepi miševi mogu da prelete (desetine, nekada i stotine kilometara), kao i blizinu skloništa slepih miševa u Srbiji (svega 20-40 km), ne možemo isključiti njihovo prisustvo. Sve u svemu, mnoge kolonije slepih miševa na području ovog nacionalnog parka su od kontinentalnog i nacionalnog značaja, i neophodne su održive mere zaštite kako za skloništa (pećine, građevine, šuplja stabla), tako i za održavanje lovnih teritorija slepih miševa (listopadne šume, livade itd).
U pećine nacionalnog parka Domogled – Valea Cernei moguće je ući uz dozvole SHC-a i uz odobrenje parka. Radi zaštite kolonija slepih miševa u parku, preporučuje se izbegavanje poseta pećinama sa hibernacijskim kolonijama tokom zime (decembar – mart), kao i pećinama sa porodiljskim kolonijama tokom leta (jun – jul). Slično, radi zaštite kolonija slepih miševa u građevinama, preporučuje se njihovo renoviranje samo van perioda maj-avgust, uz očuvanje postojećih elemenata (prilazni putevi, prozori i sl.).
Slepi miševi Geoparka Platoul Mehedinți (Rumunija)
Sa područjem preko 100000 hektara, plato Mehedinți je jedno od najvećih zaštićenih područja u Rumuniji, koje je primarno istaknuto zbog svojih izuzetnih kraških formacija. Ispod površine zemlje se nalaze komplesni krečnjački sistemi koji formiraju impresivne pećine kao što su Topolnița ili Bulba, a na površini zemlje se takođe nalaze istaknute karstne formacije kao što su Podul lui Dumenzeu („Božiji most“) i klisura Coșuștei.
Na osnovu podataka prikupljenih za vreme ovog i ranijih projekata CBRC-a, najmanje 19 vrsta slepih miševa je zabeleženo na teritoriji Geoparka plato Mehedinți. Geološki impozantna pećina Tololnica je sklonište kolonija slepih miševa kako u periodu hibernacije, tako i u vreme reprodukcije. Jedna od najvećih kolonija srednjih potkovičara (Rhinolophus euryale i Rhinolophus blasii) u Evropi se nalazi upravo u ovoj pećini, i broji preko 8000 jedinki u periodu hibernacije. Deo ove kolonijue tokom proleća i leta migrira u druge pećine, dok oko 4000 ženki ostaje u pećini Topolnița gde se odvija koćenje i podizanje mladih.
Pećine Epuran, Izverna i Podul predstavljaju idealna skloništa za hibernaciju slepih miševa. Pećina Epuran, osim što je izuzetno lepa, predstavlja sklonište jednoj od najvećih hibernacijskih kolonija malog potkovičara (Rhinolophus hipposideros) koja broji oko 200 jedinki. Tokom zime oko 100 jedinki velikog potkovičara (Rhinolophus ferrumequinum) hibernira u pećini Izverna. Kolonija ove vrste koja broji preko 250 jedinki hibernira iza jezera u pećini Podul.
Zbog raznovrsnosti staništa i klime, pećine ovog geoparka su takođe značajna skloništa za porodiljske kolonije evropskoh velikog večernjaka (Myotis myotis), južnog velikog večernjaka (Myotis blythii), dugoprstog večernjaka (Myotis capaccinii) i evropskog dugokrilaša (Miniopterus schreibersii). Ovakve kolonije, koje broje preko 1000 jedinki su zabeležene u pećinama Bulba i Mare at Balta.
Za vreme ovog projekta nismo zabeležili slepe miševe sa prstenovima iz Srbije u kolonijama slepih miševa na području ovog geoparka. Međutim, imajući u vidu brojnost pećina (više od 100), udaljenost koju slepi miševi mogu da prelete (desetine, nekada i stotine kilometara), kao i blizinu skloništa slepih miševa u Srbiji (svega 20-30 km), ne možemo isključiti njihovo prisustvo. Sve u svemu, mnoge kolonije slepih miševa na području ovog geoparka su od kontinentalnog i nacionalnog značaja, i neophodne su održive mere zaštite kako za skloništa (pećine, građevine, šuplja stabla), tako i za održavanje lovnih teritorija slepih miševa (listopadne šume, livade itd). Geopark plato Mehedinți je veliko područje, i izvesno je da postoje mnoge pećine sa kolonijama slepih miševa koje još uvek nismo pronašli.
U pećine Geoparka plato Mehedinți moguće je ući uz dozvole SHC-a i uz odobrenje geoparka. Radi zaštite kolonija slepih miševa u parku, preporučuje se izbegavanje poseta pećinama sa hibernacijskim kolonijama tokom zime (decembar – mart), kao i pećinama sa porodiljskim kolonijama tokom leta (jun – jul). Slično, radi zaštite kolonija slepih miševa u građevinama, preporučuje se njihovo renoviranje samo van perioda maj-avgust, uz očuvanje postojećih elemenata (prilazni putevi, prozori i sl.).
U periodu 2020-2023, CBRC je u saradnji Myotis grupom za zaštitu slepih miševa i saradnicima Prirodnjačkog muzeja u Beogradu (Srbija) realizovao projekat „Prekogranična zaštita potkovičara u rumunsko-srpskom području Đerdapske klisure“. Finansiran od strane Conservation Leadership Programme (ukupan budžet $30.824), projekat ima glavne ciljeve da poboljša statuz zaštite potkovičara na ovom području kroz (1) precizne naučne podatke vezane za migraciju slepih miševa u regionu, (2) konkretne konzervacione mere najznačanijih skloništa i (3) uključivanje i informisanje javnosti sa obe strane Dunava.